27 grudnia obchodzimy 98. rocznicę wybuchu Powstania Wielkopolskiego - największego zbrojnego wystąpienia mieszkańców Wielkopolski przeciwko Niemcom.

To jedyne zwycięskie powstanie w historii Polski.

Powstanie Wielkopolskie wybuchło w Poznaniu 27 grudnia 1918 roku. A wszystko zaczęło się od przyjazdu do Poznania 26 grudnia 1918 roku Ignacego Paderewskiego znanego już wtedy polityka i kompozytora. Po specjalnym bankiecie wydanym na jego cześć wygłosił przemówienie, zakończone owacją i manifestacją patriotyczną. Taki obrót wydarzeń mocno wzburzył Niemców, którzy zorganizowali przemarsz swoich oddziałów wojskowych przez miasto. Około 200 niemieckich żołnierzy rozpoczęło strzelaninę z Prezydium Policji w kierunku hotelu Bazar, gdzie mieszkał Paderewski. W odpowiedzi polskie odziały Straży Ludowej rozpoczęły walki. W tym starciu poległ pierwszy powstaniec wielkopolski w Poznaniu, Franciszek Ratajczak. Po zdobyciu Prezydium Policji powstańcy opanowali Pocztę Główną i Dworzec blokując dotarcie do miasta kolejnym niemieckim odziałom.

Z Poznania padło hasło "Nie należy dłużej czekać" i powstańcy wkrótce opanowali całą Wielkopolskę. Do kolejnych działań powstańczych doszło m.in. w Gnieźnie, Jarocinie, Kórniku, Pleszewie, Śremie, Środzie i Wrześni. Dowódcami tego zrywu byli gen. Stanisław Taczak i gen. Józef Dowbor-Muśnicki. Powstanie zakończyło się 16 lutego 1919 roku rozejmem w Trewirze, który rozszerzał na front powstańczy zasady rozejmu kończącego I wojnę światową z 11 listopada 1918 roku. Zryw rozpoczęty 96 lat temu był jednym z dwóch zwycięskich powstań w dziejach Polski.

Wiecej na temat powstania znajdziesz na stronie www.27grudnia.pl

_ _ _

Od wielu lat władze samorządowe Poznania i regionu promują bohaterski, a przede wszystkim zwycięski zryw powstańczy z przełomu lat 1918 i 1919. Nie znaczy to oczywiście, że wcześniej nikt nie pamiętał albo starał się zbagatelizować czy zminimalizować znaczenie powstania dla kraju, który dopiero co odzyskał niepodległość w 1918 roku. Być może jednak brak środków, pomysłu lub zainteresowania polityki władz poprzedniej epoki nie pozwoliła na odpowiednie zaangażowanie w promocję wydarzeń, które miały tak duży wpływ na losy Polski po zakończeniu I wojny światowej (1914-1918). Także podstawa programowa edukacji w Polsce kładła dotychczas nacisk na obszerne omówienie powstań narodowych, które kończyły się klęską walczących, kolejnymi represjami państw zaborczych i dramatami zwykłych ludzi. Poza bohaterstwem i patriotyczną postawą powstania te nie przyniosły zmiany status quo sytuacji podzielonej Rzeczypospolitej.

Po trzech rozbiorach Rzeczypospolitej, jakie nastąpiły w latach 1772, 1793 i 1795, mapa Europy zubożała. Wydarzenia sprokurowane przez państwa ościenne, Prusy, Austrię i Rosję, wymazały granice naszego kraju, dzieląc jego obszar pomiędzy siebie. Powstanie Wielkopolskie 1918/1919 rozegrało się na terenie zaboru pruskiego, który wchłonął te ziemie na mocy II rozbioru Polski w 1793 roku. Wyjątkowość regionu przejawiała się w niezachwianej walce, nie tylko orężem, ale przede wszystkim na polu XIX-wiecznych idei gospodarczych. Pozytywistyczne treści i postaci wybitnych Wielkopolan, jak np. Karol Marcinkowski, Edward Raczyński, Tytus Działyński, Hipolit Cegielski, August Cieszkowski, Dezydery Chłapowski, Walenty Stefański, czy księża: Augustyn Szamarzewski i Piotr Wawrzyniak doprowadziły do wyjątkowej sytuacji konkurencyjności Polaków wobec Niemców. Sytuacja polityczna zmusiła polskich patriotów do przeciwdziałania polityce germanizacyjnej Wielkopolski.

Takie podstawy organizacyjne, wyjątkowa solidarność i poczucie tożsamości narodowej pozwoliły na stworzenie podwalin pod przyszłe powstanie. Oczywiście nie zapomniano o potrzebie tworzenia struktur wojskowych, które stanowić miały w przyszłości podstawę rozgrywki militarnej. Taką działalność prowadziła Polska Organizacja Wojskowa zaboru pruskiego, tworzono gniazda Towarzystwa Gimnastyczego „Sokół”, którego zadaniem było krzewienie postaw patriotycznych wśród młodzieży. Należy pamiętać, że polscy obywatele państwa niemieckiego odbywali służbę wojskową jako poborowi i brali udział w walkach na frontach I wojny światowej (1914-1918), zdobywając wojenne doświadczenie. W okresie poprzedzającym wybuch powstania Polacy starali się zdominować formacje porządkowe Służby Straży i Bezpieczeństwa – co się w dużej mierze udało, a także utworzyć Straż Obywatelską (przemianowaną na Straż Ludową). Pozwoliło to na postawienie w stan gotowości bojowej zwartych oddziałów zdolnych do akcji zaczepnych.
Tak przgotowane wystąpienie zbrojne zostało poparte przez Naczelną Radę Ludową, która w tym okresie sprawowała władzę dzielnicową. Należy podkreślić świadomość Rady, że Wielkopolska stanowi część większego organizmu, jakim była odradzająca się Polska, dlatego podejmowane decyzje konsultowano z Warszawą. Wywalczono granicę zachodnią i przyłączono kolebkę państwowości polskiej, co w kontekście toczących się wówczas rozgrywek kuluarowych i przesuwania chorągiewek na europejskiej mapie wcale nie było takie pewne. Układ sił zakładał kilka wersji rozwiązań dotyczących postanowień, które miały zapaść na wersalskich salonach.

Należy podkreślić także wydźwięk moralny osiągniętego zwycięstwa. Wielkopolanie dali rodakom sygnał, że poniesiony trud w walce o ojczyznę można przypieczętować zdecydowanym sukcesem. Poza tym zdobyte doświadczenie, bitność i wyposażenie Armii Wielkopolskiej pozwoliły na stworzenie solidnych podstaw do obrony granicy zachodniej, a także na wysłanie oddziałów na fronty wojny polsko-bolszewickiej (1919-1921), gdzie Wielkopolanie bohatersko brali udział w działaniach o zachowanie niepodległości i walki o granicę wschodnią. Warto wspomnieć, że sukces wielkopolski został poniekąd przekuty na wsparcie dla powstań śląskich i wynik trzeciego zrywu na Ślasku w maju 1921 roku.
Przywołać można w tym miejscu kwestię sprzed 1000 lat, kiedy kształtowało się państwo piastowskie. Od X wieku Wielkopolska decydowała o roli państwowotwórczej i była mechanizmem sprawczym konsolidacji państwa. Po okresie rozbiorów w 1918 roku społeczeństwo dzielnicy wielkopolskiej udowodniło, że ponownie jest władne scalić rozczłonkowane na trzy części państwo. (za: www.27grudnia.pl)

grafika mapy powstania: www.27grudnia.pl